103/2016 FORU DEKRETUA, azaroaren 16koa, sexu- eta ugalketa-osasunaren arloko prestazio sanitarioen antolamendua ezartzen duena.
| Sección | I. Nafarroako Foru Komunitatea |
ZIOEN AZALPENA
Sexu- eta ugalketa-osasuna pertsonaren garapen fisikoaren, psikikoaren eta sozialaren funtsezko osagaia da, eta, horregatik, osasun publikoaren gainerako eremuetan bezala, ekintza sanitarioaren xedea izanen da, batetik, eritasunaren arriskuak murriztea eta prebentzioa, eta, bestetik, norberaren zainketa bultzatzea eta sexualitatearen ideia harmoniatsua, arduraz eta gozamenez irudikatzea sustatzea, osasunaren beste osagai bat den aldetik, era normalizatuan, estigmarik eta diskriminaziorik gabe.
Osasun Sistema Nazionaleko guztientzako zerbitzuen zorroa eta hura eguneratzeko prozedura ezartzen dituen irailaren 15eko 1030/2006 Errege Dekretuak zehazten du zein diren Osasun Sistema Nazionalak zuzenean eman beharreko prestazioak, honakoak, besteak beste: haurdunaldian, erditzean eta puerperioan arreta ematea, bularreko minbizia eta minbizi ginekologikoa goiz detektatzea, osasun hezkuntza eta osasunaren sustapena, familia plangintza, ernalezintasunaren diagnosia eta tratamendua, jaio aurreko diagnosia eta haurdunaldiaren borondatezko etendura.
Emakumeen sexu- eta ugalketa eskubideek eta autonomia pertsonalak aitortza zabala izan dute; nabarmentzekoak dira Kairoko eta Beijingo konferentziek emandakoa eta Europako Kontseiluaren 2008ko 1607 Ebazpenean jasotakoa.
Berrikiago, Sexu- eta Ugalketa-osasunari eta Haurdunaldiaren Borondatezko Etendurari buruzko martxoaren 3ko 2/2010 Lege Organikoak eremu horretako prestazioen multzoa zabaldu du, sexualitatearen garapena eta umeak izateko ahalmena pertsonaren duintasunarekin eta nortasunaren garapen librearekin zuzenean loturik daudela aitortzen baitu.
Lege organiko horren oinarrian ideia irmo bat dago, ezagutza zientifiko gero eta hobeak bermatua: pertsonen arteko harreman etiko eta osasuntsuen ereduak sustatzeko, eta, batez ere gazteen artean, sexu transmisioko infekzioen, nahi gabeko haurdunaldien eta abortuen prebentziorako, biderik eraginkorrenak dira, batetik, sexu eta ugalketa arloetako heziketa afektibo egokia ematea, eta, bestetik, sexu- eta ugalketa-osasunerako programa eta zerbitzuak izatea.
Ondorio horietarako, botere publikoek ez dute esku hartu behar horrelako erabakietan, are gehiago, erabaki horiek modu libre eta arduratsuan hartzeko baldintzak ezartzera beharturik daude, eta, horretarako, arlo horietako osasun arreta, aholkularitza edo informazioa jasotzeko bitartekoak jarri behar dituzte haien premia dutenen esku. Horregatik, zabaldu egin da Osasun Sistema Nazionaleko guztientzako zerbitzuen zorroa, eta arlo hauetako prestazio berriak sartu dira.
Aipatutako lege organikoak gogorarazten digu, halaber, Desgaitasunak dituztenen Eskubideei Buruzko Konbentzioak, 2006ko abenduaren 13koak eta Espainiak berretsi duenak, ezartzen duela desgaitasuna dutenen eskubidea bermatzeko betebeharra, sexu- eta ugalketa-osasuna gainerako herritarren baldintza berdinetan jasotzeko eskubidea hain zuzen ere.
Osasunari buruzko azaroaren 23ko 10/1990 Foru Legeak ezartzen duenez, Nafarroako Gobernuaren eskumena da gure erkidegoan bertako osasun arloa arautzea eta osasun zerbitzuak antolatzea, eta, beraz, Foru Komunitatean sexu-eta ugalketa-osasunari dagozkion eskubideak osotara baliatzeko aukera bermatzeko beharrezkoak diren zerbitzuak eta prestazioak garatzea ere berari dagokio.
Foru dekretu honek testu bakar batean bildu eta zehazten du Nafarroako Osasun Sistema Publikoak sexu- eta ugalketa-osasunaren arloan aurrerantzean emanen dituen zerbitzuen zorroa, sexu-hezkuntzako eta sexu-osasunaren sustapeneko jarduerak ahantzi gabe. Horrez gain, zerbitzuak eman behar dituzten unitateen antolaketa ere egiten da bertan.
Beste prestazio batzuen artean, arau honek haurdunaldiaren borondatezko etendura egiteko aukera bermatzen du: lehentasunez, bitarteko berekiekin eginen da, eta aipatutako 2/2010 Lege Organikoan ezarritako berme guztiak beteta, emakumeen intimitatearen eta konfidentzialtasunaren errespetua aintzat hartuz, baita gai honekin zerikusi zuzena duten osasun arloko profesionalen kontzientzia eragozpena ere. Profesional horiek haurdunaldiaren borondatezko etendura dela-eta profesionalen erregistroa sortzen duen azaroaren 8ko 16/2010 Foru Legean ezarritako erregistroan inskribaturik egon beharko dute. Osasuneko kontseilariak urriaren 3an emandako 116/2011 Foru Aginduaren bidez “Haurdunaldiaren borondatezko etendura dela-eta kontzientzia-eragozle diren osasun arloko langileen erregistroa” izeneko fitxategi informatizatua sortu zen.
Zerbitzuen zorroan prestazio berriak sartu dira orain gutxi, arlo hauetakoak: jaio aurreko diagnosia, aholku eta azterketa genetikoak, eta giza-ugalketa lagundua. Prestazio horiek urriaren 31ko SSI/2065/2014 Aginduan aitortu dira, Osasun Sistema Nazionaleko guztientzako zerbitzuen zorroa eta hura eguneratzeko prozedura ezartzen dituen irailaren 15eko 1030/2006 Errege Dekretuaren I., II. eta III. eranskinak aldatzen dituen horretan. Nafarroako Foru Komunitatean, Pertsona transexualak genero-nortasunagatik ez baztertzeari eta haien eskubideak aitortzeari buruzko azaroaren 19ko 12/2009 Foru Legean jaso dira transexualitateari arreta emateko prestazioak.
Era berean, Osasuneko, Gizarte Politikako eta Berdintasuneko Ministerioaren Erditze Normalean Arreta emateko Estrategia ere bultzatzen da, haurdunaldian, erditzean, jaiotzean, edoskitzean eta puerperioan ematen den osasun arretan nagusi izan behar duen izaera fisiologikoa errespetatzeari garrantzi berezia emanez, beste prozedura mediko batzuekiko oso bestelakoak eta populazio osasuntsuari zuzendutakoak baitira, emakumeen, haien bikotekideen, jaioberrien eta familien bizitzetan berebiziko garrantzia duen prozesu fisiologiko batean.
Foru dekretu honetan aurreikusirik dago, halaber, Foru Komunitateko zerbitzuen zorro osagarrian sartzea ugalkortasun eta ugalketa tratamenduak sexu bereko bikotekidearekin bizi diren emakumeentzat edo gizonezko bikotekiderik ez dutenentzat, horretarako indikazio terapeutiko onarturik frogatu beharrik izan gabe. Prestazio berri hori foru agindu bidez jarriko da abian, prestazio osagarriak onesteko indarra duen araudian eskatzen diren aurretiko baldintzak betetzen direla egiaztatu ondoren.
Arau berriak, halaber, zerbitzu eta prestazioen maila desberdinak emanen dituzten zentroetarako antolaketa berria ezartzen du. Ondorio horietarako, arau hauek indargabetzen dira: Tokoginekologia eta Famili Plangintzako osasun prestazioen antolamendua ezarri zuen irailaren 22ko 259/1997 Foru Dekretua, hain zuzen ere Emakumearen Laguntzarako Zentroak sortzeko bide eman zuen araua -zentro horiek birmoldatu, eta aurrerantzean sexu- eta ugalketa-osasunaren arretarako zentroak izanen dira-; Osasuneko kontseilariaren abenduaren 10eko 161/1997 Foru Agindua, aipatutako foru dekretua garatzen duena; eta apirilaren 19ko 119/1999 Foru Dekretua (arau honek Osasunbidea-Nafarroako Osasun Zerbitzuaren menpeko famili orientazio eta sexu hezkuntzarako zentroen atxikipena arautu zuen, irailaren 22ko 259/1997 Foru Dekretuaren bidez tokoginekologia eta famili plangintzako osasun prestazioetarako ezarri zen antolamenduan, hain zuzen ere).
Zentro berrietan arreta integrala, diziplina artekoa eta normalizatua emanen zaie bi sexuei sexu- eta ugalketa-osasunaren arloan. Hezkuntza eta arreta zerbitzuen zorro osatua emanen dute zentro horiek, haurdunaldiaren borondatezko etendurarako zenbait teknika barne.
Lehen bezala, zentro horietan ohiko prestazio tokoginekologikoak emanen dira: haurdunaldian, erditzean, puerperioan, bularra ematean eta klimaterioan arreta ematea, minbizia goiz detektatzea, familia plangintza, ernalezintasunaren diagnosia eta hasierako tratamendua eta jaio aurreko diagnosia.
Foru dekretu honek arautzen du, halaber, berariazko programak garatzea gazteentzat, eta jokabide arriskutsuak dituzten taldeetan esku hartu eta lan komunitarioa egitekoak. Bereziki, arretaz lantzen du prostituzioan aritzen direnei osasun eta gizarte zerbitzu publikoak jasotzeko bermeak ematea, haien estigmatizazioa saihesteko eta sexu esplotazioa goiz detektatzea sustatzeko.
Azkenik, foru dekretuak ez du aipatu gabe uzten 2/2010 Lege Organikoak hezkuntzari ematen dion zeregina, eta, horregatik, Hezkuntza eta Osasun departamentuen gain uzten du eskolako programak elkarlanean betetzeko ardura, hezkidetza, balioetan heztea eta hezkuntza afektibo eta sexuala lantzeko xedea dutenak, bizimodu sexual eta afektibo osasuntsua, positiboa, librea eta arduratsua sustatzeko, eta jarrera desegokiak, matxistak eta diskriminatzaileak saihesteko. Hezkuntza horrek ongizatea, askatasuna eta dibertsitatea azpimarratu behar ditu, sexualitateen garapen harmoniatsua sustatu gizatalde guztientzat eta bizitzaren etapa guztietan, eta, horrekin batera, nabarmendu behar du hori guztia berdintasunez eta ardurak banatuz egin behar dela gizonen eta emakumeen artean, ezagutzatik, errespetutik eta elkarbizitzatik abiatuta.
Horrenbestez, Osasuneko kontseilariak proposaturik, Nafarroako Kontseiluaren adostasunarekin, eta Nafarroako Gobernuak bi mila eta hamaseiko azaroaren 16an egindako bilkuran hartu zuen erabakiarekin bat,
DEKRETATU DUT:
-
artikulua. Xedea.
Foru dekretu honek sexu- eta ugalketa-osasunaren arloko eskubideak eta prestazioak berdintasunez nola gauzatu zehazten du, eta prestazio horiek ematen dituzten laguntza zentroen antolamendu berria ezartzen du. Hemendik aurrera, zentro horiek sexu- eta ugalketa-osasunaren arretarako zentroak izanen dira.
-
artikulua. Prestazioetarako eskubidea dutenak.
Foru dekretu honetan jasotako zerbitzuen prestaziorako eskubidea honakoek izanen dute:
-
Osasunbidea-Nafarroako Osasun Zerbitzuak ematen duen norbanakoaren osasun txartelaren titularrek edo onuradunek, Osasun Sistema Nazionalaren oinarrizko araudian ezarritakoarekin bat.
-
Otsailaren 25eko 8/2013 Foru Legearekin bat, Osasunbidea-Nafarroako Osasun Zerbitzuko osasun prestazioak lortzeko eskubidea dutenek. Lege horrek Nafarroako osasun-sistema publikoan doako osasun laguntza jasotzeko eskubidea aitortzen die Nafarroan bizi diren pertsonei.
-
...
-
Para continuar leyendo
Solicita tu prueba